Wymienniki węglowodanowe – jak je obliczać i kiedy warto podjąć się liczenia wymienników?

Wymienniki węglowodanowe ułatwiają diabetykom codzienne gotowanie. Jak to możliwe? Dlaczego ich stosowanie sprawia, że dieta w cukrzycy staje się łatwiejsza do przestrzegania? Sprawdź!

U osób borykających się z cukrzycą wahania poziomu glukozy we krwi – zwłaszcza jeśli są duże – mogą powodować bardzo poważne konsekwencje takie jak hipoglikemia lub hiperglikemia. Aby czuć się bezpiecznie podczas komponowania śniadań, obiadów czy kolacji i zapobiec problemom, można korzystać z tabel wymienników węglowodanowych. Dowiedz się więcej na ten temat!

Czym są wymienniki węglowodanowe?

Czy znasz pojęcie wymienników węglowodanowych? Są to specjalnie określone normy, które powstały, aby ułatwić gotowanie i komponowanie posiłków chorym na cukrzycę. 1 WW (wymiennik węglowodanowy) jest równy 10 g węglowodanów przyswajalnych – liczonych bez błonnika. Dzięki tej mierze diabetycy mogą łatwo ustalić ile węglowodanów znajduje się w ich diecie (i każdej zaplanowanej porcji jedzenia) i na co „wymienić” poszczególne jej składniki. Znając zawartość węglowodanów w śniadaniu czy przekąsce łatwiej też ustalić im dawkę insuliny, którą trzeba będzie przyjąć.

Co jeszcze warto wiedzieć o tych parametrach?

Wymienniki węglowodanowe nazywane są czasem „jednostką chlebową”. Dlaczego? 1 WW odpowiada 1 kromce chleba o wadze 20 g i dostarcza 40 kcal. Z tabelek wymienników diabetycy mogą dowiedzieć się, na jakie produkty spożywcze można np. tę kromkę wymienić. Najczęściej jako przykłady takiej zamiany wg systemu wymienników podaje się zastąpienie modelowej kromki chleba małym jabłkiem, połówką banana albo sokiem owocowym (100 ml).

Po co liczyć, czyli korzyści z wymienników węglowodanowych

Z systemu wymienników węglowodanowych powinni korzystać zarówno pacjenci z cukrzycą typu 1, jak i 2. W obu przypadkach wiedza o tym, jak obliczyć wymienniki węglowodanowe ułatwia pacjentom utrzymanie w miarę stałego (mieszczącego się w normach poziomu glikemii; ważny jest także indeks glikemiczny). Jak to działa?

Pacjenci borykający się z cukrzycą typu 1 do posiłku muszą zażyć odpowiednią ilość insuliny. Jest ona zmienna i każdorazowo zależy od takich czynników jak: glikemia przed posiłkiem, wrażliwość na insulinę oraz właśnie ilość wymienników węglowodanowych (a w przypadku konieczności korzystania z pompy insulinowej, również wymienników białkowo-tłuszczowych). Informacja o ilości zamienników w prosty sposób pozwala obliczyć ilość stosowanego zamiennika hormonu, który trzeba przyjąć.

Cukrzyca typu 1 a zapotrzebowanie na insulinę

W trakcie wyliczeń pacjenci muszą jednak brać pod uwagę swoją wrażliwość na insulinę – a ta jest wartością indywidualną. Dla każdego pacjenta ten wskaźnik wylicza się oddzielnie, ale zawsze mieści się on w zakresie od 0,5 do 4 jednostek insuliny na 10 g przyswajalnych węglowodanów. Na ilość insuliny, jaką trzeba będzie przyjmować, wpływ mają takie czynniki jak wiek i waga chorego. Insulinę, co do zasady, lepiej przyjmują osoby szczupłe i dzieci. Znacznie większe zapotrzebowanie mają z kolei osoby otyłe oraz nastolatki (jest to spowodowane działaniem również innych hormonów w rozwijającym się organizmie).

Wymienniki węglowodanowe a cukrzyca typu 2

Diabetycy chorzy na cukrzycę typu 2, którzy przyjmują leki doustne, mogą korzystać z wymienników w nieco inny sposób. W ich przypadku dawka leku jest stała, ważne jest więc utrzymywanie podobnego poziomu węglowodanów w jedzeniu. I w tym właśnie pomagają wymienniki! Osoby z cukrzycą, korzystając z opracowanych tabel, mogą z łatwością komponować swoje posiłki tak, aby były one różnorodne i smaczne. I to, przy odrobinie wprawy, bez pomocy dietetyka!

Obliczanie wymienników węglowodanowych – tabela

Jakie ilości i których produktów zawierają 10 g węglowodanów przyswajalnych? Wszystkie informacje zostały zawarte w specjalnie opracowanych tabelach. Możesz znaleźć je w formie wydań papierowych w księgarniach albo korzystać z wersji elektronicznych i kalkulatorów dostępnych na stronach internetowych. W tabelach znajdziesz wszystkie najbardziej popularne produkty, np. kasze, owoce, warzywa, makarony itd. Będziesz więc mógł zarówno wymieniać produkty z tej samej grupy, jak i komponować porcje jedzenia, uwzględniając cukry pochodzące z różnych grup produktowych.

Jak stosować wymienniki węglowodanowe i robić wyliczenia?

Potrzebna do tego będzie waga kuchenna oraz informacja o wartości odżywczej analizowanego produktu. Co dalej? Jeśli chcesz policzyć np. zawartość wymienników węglowodanowych w porcji banana, którego waga wynosi 150 g (albo każdego innego produktu), skorzystać z równania na proporcje. Wg tabeli kalorii, 100 g banana to ok. 23,5 g węglowodanów. Wystarczy więc pomnożyć 150 g x 23,5 (ilość węglowodanów w założonej porcji), a potem wynik podzielić przez 100. Czyli: 150 x 23,5 = 3525. 3525 : 100 = 35,25. 35,25 g węglowodanów to, po zaokrągleniu 35 g, czyli 3,5 WW. Można także korzystać z wymienników węglowodanowych przy obliczaniu zawartości węglowodanów przyswajalnych w gotowych produktach. Wówczas nie trzeba ich już ważyć – wszystkie potrzebne informacje znajdują się zwykle na etykiecie.

Węglowodany w diecie diabetyka

Warto także wiedzieć, że zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego węglowodany powinny stanowić ok. 45-50% kalorii w diecie. Oznacza to, że jeśli twoje zapotrzebowanie wynosi 2000 kcal dziennie, węglowodany mają stanowić ok. 1000. Swoje zapotrzebowanie energetyczne łatwo wyliczysz, korzystają z dostępnych online kalkulatorów. Zanim jednak skorzystać z któregoś z nich, sprawdź wiarygodność wybranej strony – wartości mogą diametralnie się różnić! W przypadku osób chorych na cukrzycę odpowiednie (prawidłowe!) wyliczenia są niezwykle ważne.

Wymienniki węglowodanowe to miara, która ułatwia dawkowanie insuliny oraz wyliczanie ilości produktu, który ma pojawić się w diecie. Dzięki nim łatwiej zaplanować śniadania czy obiady i skomponować je tak, aby były smaczne i zdrowe. Przygotowane porcje będą więc mogły zawierać właściwe ilości zarówno błonnika pokarmowego czy białek i tłuszczów, jak i węglowodanów.