Poziom glukozy we krwi mówi wiele o zdrowiu człowieka. Glikemia pozwala wykryć choroby o podłożu metabolicznym, w tym przede wszystkim cukrzycę. Jednym z popularnych badań jest test OGTT, czyli test obciążenia glukozą (inaczej krzywa cukrowa). Na czym polega i dlaczego warto go wykonać? Czytaj dalej.
Cukrzyca określana jest mianem choroby cywilizacyjnej. W Polsce cierpi na nią ponad 3 miliony osób, a szacuje się, że kolejny milion nie zdaje sobie sprawy z tego, że choruje. Konieczne jest zatem systematyczne badanie poziomu cukru we krwi. Glikemia na czczo jest szybkim i prostym testem dającym miarodajny wynik. Każda ciężarna między 24. a 28. tygodniem ciąży powinna wykonać doustny test tolerancji glukozy, co pozwala na wykluczenie cukrzycy, a tym samym uniknięcie poważnych wad rozwojowych płodu.
Test obciążenia glukozą – jak wygląda?
Doustny test obciążenia glukozą (ang. oral glucose tolerance test, OGTT ), inaczej test tolerancji glukozy, jest powszechnym narzędziem diagnostycznym w kierunku cukrzycy, w tym tej przebiegającej w ciąży. Aby zmierzyć glikemię, należy pobrać krew żylną. Stężenie glukozy mierzone jest na czczo (minimum 8 h po ostatnim posiłku). Następnie pacjent musi wypić roztwór 75 g glukozy (rozpuszczony w ok. 250 ml wody), a kolejne pomiary dokonywane są w 1. oraz 2. godzinie po obciążeniu cukrem. Wynik badania wskazuje na nieprawidłowy metabolizm węglowodanów, co może być związane z upośledzeniem pracy trzustki i wydzielania insuliny.
Jak przygotować się do krzywej cukrowej?
Przygotowanie do pobrania glukozy na czczo powinno wyglądać tak, jak każda, standardowa morfologia. Najważniejsze jest to, aby na badania przyjść minimum 8–12 godzin po ostatnim posiłku. Co więcej, nie zaleca się wykonywać intensywnych ćwiczeń fizycznych, ani pić alkoholu na dobę przed pobraniem krwi. Ważne jest też, aby na badania przyjść w pełni zdrowym. Każda infekcja (o podłożu wirusowym, bakteryjnym, a nawet grzybiczym) może wpływać na zaburzenie wyniku pomiarów.
Testu obciążenia glukozą – interpretacja wyników?
Prawidłowe fizjologiczne stężenie glukozy mierzone na czczo wynosi od 70 do 99 mg/dl. Jeżeli po 2 godzinach od podania glukozy, jej stężenie we krwi znajduje się w zakresie od 140 do 199 mg/dl, wymaga to dalszej diagnostyki. Wynik powyżej 200 mg/dl jest wskazaniem do rozpoznania cukrzycy.
Cukrzyca ciążowa
Hiperglikemia, czyli przecukrzenie prowadzące do rozwoju cukrzycy typu 2., wywołane jest insulinoopornością. U kobiet w ciąży mają na to wpływ hormony, w tym przede wszystkim estrogeny, progesteron, prolaktyna i hormon wzrostu. Zwiększają one wrażliwość komórek na insulinę. W większości przypadków cukrzyca ciążowa ustępuje wraz z porodem. Czasami jednak gdy poziom glukozy we krwi po ciąży nadal pozostaje zbyt wysoki, konieczne jest wdrożenie odpowiedniego leczenia.
Czym grozi cukrzyca ciążowa?
Oznaczenie stężenia glukozy jest pomiarem niezbędnym, a jego wynik może mieć wpływ na zdrowie matki i dziecka. Badanie należy wykonać jeszcze przed planowanym zajściem w ciążę. Dlaczego?
Okazuje się, że hiperglikemia jest szczególnie niebezpieczna dla płodu w pierwszych tygodniach ciąży. Dochodzi wówczas do nadmiernego wydzielania insuliny, co w konsekwencji rozwija się w hiperinsulinemię. Stan ten z kolei powoduje wzrost stężenia lipidów i cholesterolu we krwi płodu, co prowadzi do nadmiernego rozrostu tkanki tłuszczowej. Ma to miejsce przede wszystkim w narządach wewnętrznych, w tym m.in. w wątrobie, sercu i śledzionie. Zwiększa się ryzyko przyjścia na świat dziecka z dużą masą urodzeniową. Nosi ona nazwę makrosomii, co może powodować m.in. złamanie obojczyków w trakcie porodu.
Wyniki badań naukowych wykazały, że cukrzyca ciążowa u kobiet zwiększa prawdopodobieństwo tego, że dziecko w przyszłości również będzie cierpiało na choroby metaboliczne, w tym przede wszystkim cukrzycę typu 2.
Wykonanie testu tolerancji glukozy jest kluczowe także dla przyszłej matki. Okazuje się, że diagnoza cukrzycy ciążowej grozi rozwojem pełnoobjawowej choroby w ok. 15 lat po porodzie. W związku z tym ryzykiem konieczne jest ponownego oznaczenia. Badanie przesiewowe należy wykonać w ok. 3 miesiące po porodzie, najlepiej po okresie połogu.
Objawy cukrzycy ciążowej
Cukrzyca ciążowa nie daje żadnych specyficznych objawów. Jedynym wskaźnikiem jest wysokie stężenie glukozy we krwi na czczo, a także złe wyniki badania krzywej cukrowej. Kobieta spodziewająca się dziecka nie odczuwa typowych symptomów, które towarzyszą diabetykom.
Czynnikami ryzyka są m.in.:
- nadwaga i otyłość;
- wiek powyżej 35. roku życia;
- zespół policystycznych jajników;
- występowanie nadciśnienia tętniczego;
- cukrzyca ciążowa w poprzednich ciążach;
- wielorództwo;
- przypadki cukrzycy typu 2. w wywiadzie rodzinnym;
- poronienia w przeszłości.
Kobiety, które chorują na cukrzycę typu 1. lub typu 2. przed zajściem w ciążę powinny porozmawiać z diabetologiem i ginekologiem o prawidłowym postępowaniu i starać się utrzymywać poziom glukozy na prawidłowym poziomie.
Dieta cukrzycowa w ciąży
Jeżeli badanie glukozy wykaże nieprawidłowość, koniecznym krokiem jest odpowiednie leczenie. W przypadku cukrzycy ciążowej nie stosuje się żadnych środków farmakologicznych. Skutecznym sposobem jest wprowadzenie zdrowej diety i ogólnej higieny życia. Ważne jest także systematycznie kontrolowanie glikemii i dążenie do uzyskania prawidłowego stężenia glukozy na czczo.
O czym należy pamiętać ?
- Posiłki powinny być spożywane w regularnym odstępach czasu. Oznacza to jedzenie co ok. 3–4 godziny.
- Porcje powinny być niewielkie. W ciąży je się dla dwoje, nie za dwóch.
- Należy ograniczyć spożywanie węglowodanów prostych, przede wszystkim cukrów zawartych w produktach przetworzonych. Z codziennego menu należy wykreślić m.in. słodycze, słodzone jogurty, chipsy, dania typu fast-food, cukierki, napoje gazowane itp.
- Jednymi węglowodanami, które warto jeść znajdują się w kaszach, razowym pieczywie, płatkach owsianych i makaronie z pełnoziarnistej mąki.
- Dieta powinna być odpowiednio urozmaicona. Oznacza to, że codziennie na talerzu powinny lądować świeże i najlepiej naturalne źródła błonnika, minerałów, makro- i mikroelementów, białka, a także nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym omega-3.
- Ważny jest codzienny ruch. W ciąży warto dobrać ćwiczenia fizyczne w sposób bardzo rozważny, najlepiej z pomocą specjalisty. Kobiety spodziewające się dziecka często wybierają jogę, fitness w wodzie, a nawet dłuższe spacery.
W bardzo rzadkich przypadkach, gdy stan hiperglikemii jest zbyt wysoki, a ciężarna wcześniej cierpiała na cukrzycę typu 1, konieczne może okazać się wdrożenie leczenie insuliną. Kobiety w ciąży nie mogą przyjmować innych leków doustnych, które obniżają stężenie glukozy we krwi.
Cukrzyca ciążowa nie musi być wyrokiem dla matki i dziecka. Na każdym etapie schorzenia można wdrożyć drobne zmiany stylu życia, a przede wszystkim pozostać pod stałą opieką diabetologa, ginekologa oraz dietetyka. Test OGTT jest dziś standardem, który pozwala na szybkie wdrożenie odpowiednich środków zaradczych. Nie wolno jednak zapominać, że aby uniknąć hiperglikemii w ciąży, warto zadbać o swoje zdrowe już na etapie starań o dziecko, a nawet znacznie wcześniej.
