Stan przedcukrzycowy jest zmorą wielu osób. Niestety, większość z nich nie wie, że stężenie glukozy w ich krwi przekracza prawidłowe wartości. Jak wygląda rozpoznanie? Jaka powinna być prawidłowa glikemia na czczo? Czytaj dalej!
Cukrzyca określana jest jako choroba XXI wieku. Szacuje się, że w Polsce cierpi na nią ponad 3 miliony osób, a milion nie zdaje sobie sprawy z tego, że choruje. Na rozwój choroby duży wpływ mają styl życia, a także czynniki genetyczne i środowiskowe. Zanim jednak dojdzie do pełnoobjawowego rozwoju schorzenia, w organizmie człowieka obserwuje się stan przedcukrzycowy. Jest to sygnał alarmowy, którego nie wolno bagatelizować. Jak uchronić się przed tą chorobą metaboliczną? Sprawdź!
Stan przedcukrzycowy – jakie wartości?
Stan przedcukrzycowy, jak sama nazwa wskazuje, jest stanem przed cukrzycą. Waha się między zdrowiem a cukrzycą typu 2. Prawidłowe stężenie glukozy na czczo nie powinno przekraczać 100 mg/dl, a odchylenie od tej normy jest sygnałem alarmowym dla organizmu i wymaga pogłębionej diagnostyki.
- Wskazaniem do podejrzenia tego stanu jest także stężenie glukozy w zakresie od 140 mg/dl do 199 mg/dl w 2 godzinie testu obciążenia glukozą (inaczej test tolerancji glukozy, OGGT).
- Test ten wykonuje się po wypiciu 75 g glukozy (rozpuszczonej w ok. 250 ml wody).
- Aby wykryć nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi, wystarczy kilka minut.
- Próbkę krwi pobiera się na czczo (min. 8-12 godzin po ostatnim posiłku, najlepiej w godzinach porannych).
- Materiał biologiczny pobierany jest z krwi żylnej, a wynik można otrzymać w ciągu jednego dnia.
Stan przedcukrzycowy – przyczyny
Przyczyną podwyższonego poziomu glukozy we krwi jest nieprawidłowa praca trzustki. W warunkach fizjologicznych po spożyciu węglowodanów do krwi wydziela się nie tylko insulina, czyli hormon, który metabolizuje cukry. Wydzielane są też tłuszcze. W przypadku cukrzycy typu 2 pojawia się problem oporności na insulinę, czyli insulinooporność. Wówczas komórki mogą nie reagować na insulinę, a glukoza pozostaje we krwi w dużych ilościach, co przekłada się na jej podwyższony poziom.
Jeżeli pacjent nie podejmie odpowiednich kroków tj. nie zmieni stylu życia, istnieje bardzo duże prawdopodobieństwo, że stan przedcukrzycowy doprowadzi do poważnych zaburzeń metabolizmu węglowodanów. Stąd już mały krok do rozwoju pełnoobjawowej cukrzycy typu 2.
Stan przedcukrzycowy – kto jest szczególnie narażony?
Ryzyko stanu przedcukrzycowego zwiększa się u osób cierpiących na nadwagę i otyłość, a także nadciśnienie tętnicze. Obserwuje się go głównie u tych, którzy prowadzą siedzący, stresujący tryb życia, niezdrowo się odżywiają i unikają aktywności fizycznej. Najlepszy sposób na zapobieganie schorzeniu to:
- redukcja masy ciała (szczególnie tkanki tłuszczowej w okolicy brzucha);
- wprowadzenie zbilansowanej diety;
- wysiłek fizyczny.
Czynniki ryzyka stanu przedcukrzycowego
Największe ryzyko rozwoju stanu przedcukrzycowego związane jest z m.in.:
- BMI powyżej 25;
- nadciśnieniem tętniczym;
- dyslipidemią, czyli stanem podwyższonego poziomu cholesterolu frakcji HDL <40 mg/dl oraz trójglicerydów >150 mg/dl;
- cukrzycą typu 2 w wywiadzie środowiskowym;
- małą aktywnością fizyczną lub jej brakiem;
- cukrzycą ciążową;
- zespołem policystycznych jajników;
- wysoką masą urodzeniową.
Warto zatem systematycznie kontrolować poziom cukru we krwi, aby móc uniknąć najpoważniejszych chorób cywilizacyjnych.
Stan przedcukrzycowy a cukrzyca
Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to przewlekła choroba metaboliczna prowadząca do uszkodzenia organizmu na wielu jego poziomach. Lekarze, naukowcy i dietetycy od wielu dekad podkreślają, że schorzenie jest plagą naszych czasów i dotyczy coraz młodszych grup wiekowych. Wpływ na jej rozwój mają zarówno predyspozycje genetyczne, jak i środowiskowe. Zanim jednak dojdzie do pojawienia się pierwszych, charakterystycznych symptomów choroby, pojawia się stan przedcukrzycowy. To moment, w którym możliwe jest zapobiegnięcie cukrzycy. Wymaga to jednak wdrożenia odpowiedniego planu żywieniowego i zmiany stylu życia.
Aby rozpoznać stan przedcukrzycowy, należy systematycznie (najlepiej raz w roku) wykonywać podstawową morfologię poszerzoną o pomiar stężenia glukozy i pełny profil lipidowy.
Objawy cukrzycy
Zaburzenia gospodarki węglowodanowej na początkowym etapie nie dają specyficznych objawów. Wraz z rozwojem jednak ujawniają się typowe symptomy, w tym m.in.:
- wzmożone pragnienie;
- częste oddawanie moczu;
- ogólnie osłabienie organizmu;
- senność;
- utrata wagi;
- podwójne widzenie;
- zwiększony apetyt.
Przy wystąpieniu więcej niż jednego z powyższych objawów konieczne jest wykonanie badania glikemii. Zaniechanie systematycznych kontroli oraz (w razie konieczności) leczenia farmakologicznego może prowadzić do rozwoju bardzo ciężkich w przebiegu powikłań.
Powikłania po cukrzycy
Źle leczona cukrzyca prowadzić może do zagrażających życiu powikłań:
- chorób układu sercowo-naczyniowego, w tym zawału serca;
- udaru mózgu;
- retinopatii;
- stopy cukrzycowej;
- amputacji kończyn;
- nawracających infekcji wirusowych, bakteryjnych i grzybiczych;
- chorób zębów i dziąseł;
- problemów z zajściem w ciążę;
- upośledzeniem funkcji seksualnych;
- utraty wzroku;
- neuropatii;
- nefropatii;
- śpiączki;
- zgonu.
Powikłania cukrzycowe
Długo utrzymujący się stan podwyższonego poziomu węglowodanów powoduje poważne uszkodzenia naczyń krwionośnych, a wraz z wysokim stężeniem cholesterolu HDL i trójglicerydów powstają blaszki miażdżycowe.
Jednym z charakterystycznych powikłań jest także kwasica ketonowa, w przebiegu której powstają ciała ketonowe zmniejszające pH krwi. Do takiego zjawiska dochodzi najczęściej przy bardzo dużym niedoborze insuliny.
Leczenie cukrzycy
Jeśli stan przedcukrzycowy przeobraził się w cukrzycę, należy dbać o utrzymanie poziomu cukru na optymalnym poziomie. Można to osiągnąć na kilka sposobów. Jednym z nich jest podawanie insuliny w postaci domięśniowego lub podskórnego zastrzyku (cukrzyca typu 1). Lekiem tzw. pierwszego rzutu jest metformina, która ma na celu zmniejszenie insulinooporności. W większości przypadków przynosi ona pozytywne efekty.
Innymi substancjami, które stosuje się w przypadku cukrzycy typu 2, są:
- pochodne sulfonylomocznika;
- inhibitory SGLT2;
- akarboza;
- leki inkretynowe;
- pochodne tiazolidynodionu.
Co jeszcze pomoże walczyć z chorobą?
Leczenie farmakologiczne nie może być jednak efektywne bez zmiany stylu życia. Diabetycy powinni pamiętać o:
- wprowadzeniu zdrowej diety (bogatej w błonnik, naturalne źródła witamin i minerałów, a także nienasyconych kwasów tłuszczowych);
- przyjmowaniu posiłków o stałych porach;
- codziennej aktywności fizycznej;
- unikaniu alkoholu i ograniczeniu stresu.
Równie istotne jest pozostanie pod kontrolą lekarza diabetologa i edukatora diabetologicznego
Jak zapobiegać rozwojowi cukrzycy?
Stan przedcukrzycowy jest w pełni odwracalny, a zmiana drobnych nawyków pozwoli na utrzymanie prawidłowego stężenia cukru we krwi. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne rekomenduje, aby glikemia na czczo nie przekraczała wartości 100 mg/dl. Stężenie glukozy można uzyskać na kilka sposobów:
- zwiększyć aktywność fizyczną – nie muszą to być katorżnicze i długie treningi. Wystarczą codzienne spacery, wybranie schodów zamiast windy, roweru zamiast samochodu itp.;
- ograniczyć spożycie przetworzonej żywności;
- zmienić sposób żywienia, w tym pory spożywania posiłków (regularne odstępy czasowe, mniejsze porcje, itp.);
- wprowadzić do diety błonnik, nienasycone kwasy tłuszczowe (w tym głównie omega-3), świeże owoce i warzywa;
- pozbyć się nadprogramowych kilogramów, zmniejszając indeks BMI;
- ograniczyć sytuacje stresowe;
- systematycznie badać glikemię na czczo.
Zdrowe nawyki żywieniowe i aktywny styl życia warto wdrażać już od najmłodszych lat. Pozwoli to zapobiec poważnym chorobom i ograniczy ryzyko incydentów udarowych i zawałowych w przyszłości. Warto pamiętać, że obciążenie genetyczne nie jest jeszcze wyrokiem, podobnie jak stan przedcukrzycowy. Nawet osoby, które w najbliższej rodzinie mają krewnych z cukrzycą, mogą uniknąć rozwoju schorzenia.
