Nieprawidłowe poziomy cukru we krwi mogą wskazywać na wiele chorób, w tym przede wszystkim cukrzycę. Glikemia może być oznaczana na czczo zarówno z krwi żylnej, jak i z palca. O czym świadczy zwiększone i obniżone stężenie glukozy we krwi? Sprawdź!
Po każdym posiłku w organizmie podnosi się poziom glukozy. Wówczas trzustka zaczyna wydzielać insulinę, substancję, która znacznie obniża poziom cukru we krwi. Jednakże, w przebiegu wielu chorób, organ ten może nie działać prawidłowo, co może prowadzić do hipoglikemii lub hiperglikemii. Aby móc ocenić prawidłowe poziomy cukru we krwi, należy pobrać materiał biologiczny na czczo, minimum 12 godzin po ostatnim posiłku. Optymalne stężenie glukozy powinno mieścić się w zakresie od 70 mg/dl do 99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l). Przeczytaj i dowiedz się więcej.
Poziomy cukru we krwi – co oznacza zbyt niski?
Jeżeli pomiar glukozy we krwi wskaże na hipoglikemię, może świadczyć to o nieprawidłowym działaniu trzustki, zbyt forsownych ćwiczeniach fizycznych, diecie ubogiej w węglowodany, czy też chorobach wątroby, nerek lub kory nadnerczy.
Poziomy cukru we krwi – zbyt wysoki
Podwyższony poziom cukru we krwi często świadczy o cukrzycy, nadciśnieniu tętniczym i innych chorobach metabolicznych. Gdy stężenie glukozy na czczo jest zbyt wysokie, lekarz często decyduje się na wykonanie dodatkowych badań, w tym testu obciążenia glukozą.
Czym jest hipoglikemia?
Hipoglikemia, inaczej niedocukrzenie, to stan zbyt niskiego poziomu cukru na czczo. Jest diagnozowany, gdy stężenie glukozy jest niższe niż 70 mg/dl (3,9 mmol/l). Warto jednak zaznaczyć, że hipoglikemia o znaczeniu klinicznym pojawia się dopiero gdy poziom cukru we krwi jest niższy niż 3,0 mmol/l. Dochodzi wówczas do manifestacji wielu poważnych objawów, które zagrażają zdrowiu, a nawet życiu pacjenta. Cukier jest głównym „paliwem” dla komórek nerwowych, a zatem jego niski poziom może powodować nieprawidłowe działanie ośrodkowego układu nerwowego.
Zbyt niska glikemia na czczo może mieć charakter łagodny lub ciężki
W przypadku łagodnym chory może całkowicie zapanować nad objawami np. poprzez szybkie spożycie owocu lub wypicie roztworu zawierającego glukozę. Ostry charakter z kolei jest znacznie poważniejszy dla zdrowia. Pacjent może doświadczyć upośledzenia funkcji kognitywnych, a nawet stracić przytomność. W przeciwieństwie do łagodnego rodzaju hipoglikemii, w przebiegu ciężkiej postaci chory może nie być w stanie pomóc sobie sam. Osoby cierpiące na powtarzające się stany hipoglikemii powinny nosić na nadgarstku opaskę, na której będzie znajdowała się stosowna informacja. Ponadto warto nosić ze sobą glukagon w postaci zastrzyku domięśniowego lub podskórnego.
Objawy hipoglikemii
Niskie poziomy cukru we krwi mogą objawiać się:
- ogólnym osłabieniem organizmu;
- uczuciem niepokoju;
- nudnościami;
- nadmierną potliwością;
- kołataniem serca;
- drżeniem mięśniowym;
- bólami głowy;
- sennością;
- zaburzeniem widzenia;
- splątaniem;
- zaburzeniem funkcji poznawczych;
- rozkojarzeniem.
W skrajnych przypadkach, przy bardzo niskich poziomach cukru we krwi może dojść do śpiączki, a nawet zgonu.
Jak osiągnąć prawidłowy poziom cukru we krwi?
Szybkim sposobem jest m.in.:
- przyjęcie płynnej glukozy w roztworze;
- zjedzenie 1 sztuki owocu;
- spożycie 1 łyżeczki miodu lub naturalnego dżemu.
W przypadku pojawienia się niedocukrzenia nie zaleca się jedzenia słodyczy. Jest to związane z faktem, że zawierają zbyt dużą ilość cukru, mogą spowodować zadławienie (głównie cukierki typu landrynki) i bardzo wolno ulegają rozpuszczeniu.
Przyczyny hipoglikemii
Małe stężenie cukru we krwi najczęściej pojawia się u diabetyków (cukrzyca typu 1 i typu 2). Jest to możliwe z powodu utraty możliwości produkcji własnej insuliny. Częste są także przypadki niedocukrzenia spowodowane długotrwałym przyjmowaniem niektórych leków, w tym pochodnych sulfonylomocznika.
Czym jest hiperglikemia?
Hiperglikemia, czyli przecukrzenie, to wysoki poziom cukru we krwi. Sygnałem alarmującym jest glikemia oscylująca w granicach 100–120 mg/dl. Jednakże lekarze za hiperglikemię uważają wartości powyżej 126 mg/dl. Należy jednak pamiętać, że duża wartość glukozy może być kwestią przypadku. Dlatego też, aby uzyskać miarodajny wynik, zaleca się powtórzenie badania.
Podkreślić warto to, że nieprawidłowa glikemia na czczo nie zawsze wskazuje na cukrzycę. Może być oznaką przewlekłego stosowania niektórych medykamentów np. beta-blokerów, kortykosteroidów, czy też substancji o działaniu moczopędnym.
Objawy hiperglikemii
Do typowych objawów przecukrzenia zaliczają się m.in.:
- bóle głowy i brzucha;
- wzmożone pragnienie;
- częste oddawanie moczu;
- ogólne osłabienie organizmu;
- nudności;
- upośledzenia widzenia;
- problemy z koncentracją.
Przyczyny hiperglikemii
Stan zbyt wysokiego cukru we krwi na czczo może być wynikiem zaburzeń endokrynnych lub konsekwencją przyjmowania niektórych leków hormonalnych. U diabetyków przecukrzenie często jest związane z pominięciem przyjęcia dawki insuliny lub błędami w prowadzonej diecie.
Wynik morfologii znacznie wyższy niż norma cukru we krwi bardzo często jest efektem prowadzenia niezdrowego stylu życia. Osoby zdrowe nie mogą zapominać o zbilansowanej diecie (bogatej w naturalne źródła witamin i minerałów, błonnik, białko i nienasycone kwasy tłuszczowe), aktywności fizycznej, ograniczeniu alkoholu i innych używek oraz ograniczeniu stresu.
Hiperglikemia w ciąży
Wysokie poziomy cukru we krwi są szczególnie niebezpieczne dla kobiet w ciąży. W wyniku działania bomby hormonalnej (estrogenów, prolaktyny i progesteronu) zwiększa się zapotrzebowanie na insulinę. Cukrzyca ciążowa stanowi zagrożenie dla zdrowia płodu i może powodować przerost masy ciała tzw. makrosomię. W związku z tym każda kobieta spodziewająca się potomka musi wykonać test tolerancji glukozy znany szerzej jako krzywa cukrowa. Przeprowadza się ją między 24. a 28. tygodniem ciąży. O prawidłowy poziom glikemii powinno się zadbać przed zajściem w ciążę. Dlaczego jest to aż tak ważne? Ponieważ wysokie stężenie cukru jest szczególnie groźne w pierwszych tygodniach ciąży, czyli w okresie gdy dochodzi do powstawania wad rozwojowych.
Test tolerancji glukozy – OGGT
Test obciążenia glukozą, inaczej tolerancji glukozy, przebiega w kilku etapach. Pierwszy z nich polega na sprawdzeniu poziomu glukozy we krwi na czczo. Następnie pacjent wypija roztwór 75 g glukozy (w 250 ml wody), a kolejne pomiary wykonywane są po upływie 1 h i 2 h. Na badanie należy przyjść na czczo (minimum 8–12 h po ostatnim posiłku). Aby wynik badania był poprawny, nie wolno wykonywać go w trakcie trwania choroby, nasilonego stresu lub pojawienia się objawów alergii.
Krzywą cukrową wykonuje się również w przypadku podejrzenia o insulinooporność, cukrzycę typu 2 oraz hipoglikemię reaktywną.
Czym jest cukrzyca?
Cukrzyca określana jest mianem choroby cywilizacyjnej. Szacuje się, że na świecie żyje ponad 422 milionów diabetyków. W samej Polsce z cukrzycą żyje ponad 3 miliony osób. Uważa się, że kolejny milion nie zdaje sobie sprawy, z tego, że choruje. Niepokojący jest fakt, że nadmiar glukozy we krwi dotyczy coraz większej liczby dzieci i młodzieży. W związku z tym do profilaktyki zaliczyć trzeba konieczność regularnego badania cukru na czczo. Istnieje wiele czynników rozwoju cukrzycy. Ryzyko rośnie wraz z wiekiem. Jest znacznie większe u osób cierpiących na nadciśnienie tętnicze, otyłość i nadwagę.
Na szczęście, aby utrzymać prawidłowe poziomy cukru we krwi, wystarczy prowadzić zdrowy styl życia. Wyjątkiem są oczywiście stany hiperglikemii dziedziczone genetycznie. Nie wolno zapominać o aktywności fizycznej, zdrowej diecie i o tym, aby systematycznie kontrolować poziom glukozy we krwi. Tylko w ten sposób można uchronić swoje zdrowie, a nawet życie. Badanie poziomu glukozy we krwi powinno być wykonywane minimum raz w roku, niezależnie od wieku. Diabetycy dokonują pomiarów raz w tygodniu, wykorzystując do tego specjalne urządzenie zwane glukometrem.
