Cukrzyca (łac. diabetes mellitus) to jedna z najpowszechniejszych chorób, na którą cierpią nie tylko seniorzy, ale także osoby w młodym wieku. Jakie objawy cukrzycy powinny skłonić cię do wykonania badań? Przeczytaj!
Zgodnie z danymi Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) do 2040 roku na cukrzycę zachoruje ponad 640 milionów osób. W Polsce z tą chorobą żyje ok. 2 miliony ludzi. Niestety liczba ta stale rośnie. Diabetykiem jest się przez całe życie i dlatego tak ważne jest, aby monitorować stężenie cukru we krwi. Cukrzyca najczęściej diagnozowana jest na podstawie wyników pomiaru poziomu glukozy we krwi. Chorych na cukrzycę powinno otaczać się stałą opieką lekarską i dbać o to, aby poza leczeniem farmakologicznym, prowadzili oni zdrowy styl życia. Jakie są pierwsze objawy cukrzycy? Jakich symptomów nie wolno lekceważyć? Sprawdź!
Jak powstają objawy cukrzycy?
Cukrzyca związana jest z hiperglikemią, czyli zwiększonym stężeniem glukozy we krwi. Zjawisko to może mieć dwie podstawowe przyczyny:
- nieprawidłowe wydzielanie insuliny z wysp trzustki;
- defekty w działaniu insuliny.
Insulina jest hormonem peptydowym, który bierze udział w wielu procesach metabolicznych, w tym przemianie węglowodanów, tłuszczów i białek. Po jedzeniu organizm zaczyna wyrzucać do krwiobiegu duże ilości insuliny, co obniża poziom cukru we krwi – aż do uzyskania optymalnego stężenia tego składnika.
W jaki sposób wydzielana jest insulina?
Insulina wydzielana jest w dwóch fazach.
- I faza – po upływie ok. dwóch minut od spożycia posiłku następuje gwałtowne wydzielanie insuliny z wysp Langerhansa trzustki;
- II faza – insulina wydzielana jest w znacznie wolniejszym tempie i przed dłuższy czas. W trakcie tego procesu wątroba przestaje produkować glukozę.
U diabetyków obserwuje się znaczne zaburzenie obu tych faz.
Rodzaje cukrzycy
Cukrzyca często określana jest jako jedna z groźniejszych chorób XXI wieku. Wyróżnia się jej dwa typy.
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 ma podłoże autoagresji, co oznacza, że organizm wytwarza przeciwciała, które atakują trzustkę. W konsekwencji organ nie jest w stanie wyprodukować insuliny, a przez to poziom cukru we krwi jest bardzo wysoki – nawet powyżej 300 mg/dl. Mówi się wówczas o hiperglikemii. Autoimmunologiczny charakter sprawia, że najczęściej diagnozuje się ją w bardzo wczesnym etapie, nawet u dzieci.
Cukrzyca typu 2
Cukrzyca typu 2 charakteryzuje się insulinoopornością, czyli sytuacją, gdy komórki nie reagują na insulinę. Chorobę najczęściej wykrywa się przypadkowo podczas badań profilaktycznych. Nie da się ukryć, że ten rodzaj cukrzycy jest najczęściej wynikiem prowadzenia niezdrowego stylu życia, w tym przede wszystkim braku aktywności fizycznej, otyłości i nadwagi.
Cukrzyca typu MODY
Jeszcze innym rodzajem cukrzycy jest cukrzyca typu MODY. Ma ona podłoże genetyczne, co oznacza, że prawdopodobieństwo jej rozwoju związane jest z tym, czy w najbliższej rodzinie występują przypadki tego schorzenia. Lekarze diagnozują ją u osób w bardzo młodym wieku, między 15. a 35. rokiem życia. W przebiegu przypomina cukrzycę typu 2, jednak bardzo często cierpiący na nią pacjenci mają prawidłową masę ciała.
Przyczyny i czynniki ryzyka choroby
Dokładne przyczyny rozwoju cukrzycy uzależnione są od jej typu. Dokładna etiologia cukrzycy typu 1 nie została jeszcze poznana. Jednakże jej podłoże genetyczne pozwala przypuszczać, że głównym ryzykiem jest właśnie dziedziczenie. Warto pamiętać, że sama predyspozycja do rozwinięcia choroby nie jest wystarczająca. Kluczowe są czynniki środowiskowe, a w tym przede wszystkim zbyt niska podaż witaminy D, częste, nawracające infekcje wirusowe, a także prowadzenie niezdrowej diety.
Czynniki ryzyka cukrzycy typu 2
Nieco inaczej wyglądają czynniki ryzyka cukrzycy typu 2. To właśnie ten typ określany jest mianem cywilizacyjnego, na co wpływ ma przede wszystkim styl życia. Tym samym ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2 rośnie w przypadku:
- prowadzenia stresującego trybu życia;
- otyłości i nadwagi (wskaźnik BMI powyżej 30);
- cukrzycy ciążowej;
- niewystarczającej aktywności fizycznej lub jej braku;
- diety bogatej w węglowodany i tzw. niezdrowe tłuszcze.
Pierwsze objawy cukrzycy
Pierwsze objawy cukrzycy, które powinny wzbudzić czujność to:
- wzmożona mikcja (częste oddawanie moczu);
- szybka męczliwość;
- uczucie suchości w ustach;
- problemy z koncentracją;
- wzmożone pragnienie;
- utrata masy ciała;
- mrowienie dłoni;
- stany zapalne dziąseł;
- trudniejsze gojenie się ran.
Ostre i przewlekłe objawy cukrzycy
Na zaawansowanym etapie choroby może dojść do pojawienia się objawów ostrych i przewlekłych. Wśród tych pierwszych należy wymienić m.in. kwasicę ketonową (występuje przede wszystkim w przypadku cukrzycy typu 1 i może prowadzić do śpiączki, a nawet śmierci) i mleczanowej. Do przewlekłych objawów cukrzycy zalicza się:
- neuropatię i nefropatię cukrzycową;
- retinopatię;
- nawracające infekcję;
- stopę cukrzycową;
- komplikacje w przebiegu ciąży;
- zawał mięśnia sercowego;
- choroby przyzębia i dziąseł;
- choroby nowotworowe;
- udar mózgu.
W przypadku wystąpienia powyższych objawów zaleca się wykonać podstawowe badania krwi sprawdzające poziom glukozy.
Badanie poziomu glukozy we krwi – normy
Stężenie glukozy we krwi weryfikuje się podczas zwykłej morfologii. Materiał biologiczny pobierany jest z żyły łokciowej. Należy pamiętać o tym, aby odpowiednio przygotować się do badania. Wynik będzie wiarygodny, jeżeli pacjent powstrzyma się od jedzenia na minimum 8–12 godzin przed pobraniem. Prawidłowy wynik stężenia glukozy mieści się w zakresie od 70 mg/dl do 99 mg/dl (3,9-5,5 mmol/l). Podejrzenie cukrzycy diagnozuje się przy poziomie cukru powyżej 126 mg/dl (7,0 mmo/l). Wówczas lekarz powinien zlecić wykonanie badań dodatkowych.
Test obciążenia glukozą – na czym polega?
Dodatkowym badaniem weryfikującym stan trzustki jest test obciążenia glukozą, zwany również testem tolerancji glukozy (OGTT). Jest on obowiązkowy dla kobiet w ciąży i należy wykonać go między 24. a 28. tygodniem ciąży. Cukrzyca ciążowa stanowi bowiem zagrożenie dla zdrowia płodu i powinna być leczona przez cały okres ciąży.
Test tolerancji glukozy polega na pobraniu krwi na czczo, a następnie wypiciu 75 g wodnego roztworu czystej glukozy (czasami dopuszcza się również glukozę smakową). Poziom cukru na czczo zestawiany jest ze stężeniem glukozy po 1 h i 2 h od momentu wypicia roztworu.
Cukrzyca jako powikłanie po COVID-19
W ostatnich miesiącach naukowcy przedstawili hipotezę, jakoby cukrzyca miała być następstwem zarażeniem wirusem SARS-CoV-2 powodującym COVID-19. Szczególnie ryzyko występuje u osób, u których już wcześniej zdiagnozowano podwyższony poziom cukru tzw. stan przedcukrzycowy. Prawdopodobnie jest to związane ze stanem zapalnym, który powoduje problem z prawidłowym wydzielaniem insuliny.
Jak leczy się cukrzycę?
Leczenie cukrzycy uzależnione jest od jej typu. Diabetycy borykający się z cukrzycą typu 1 muszą zostać poddaniu insulinoterapii. Oznacza to systematyczne przyjmowanie tego hormonu za pomocą pompy insulinowej lub pena. Ponadto powinni pamiętać o prowadzeniu odpowiedniego stylu życia, w tym ograniczeniu spożywania zbyt kalorycznych posiłków i trosce o regularną aktywność fizyczną. Cukrzyca typu 2 z kolei to przede wszystkim zmiana nawyków żywieniowych i ruch. Dodatkowo lekarz może zdecydować o wprowadzeniu niektórych leków doustnych. Bez względu jednak na rodzaj choroby, kluczowe jest monitorowanie poziomu cukru i opieka lekarska.
Powikłania po leczeniu cukrzycy
Zarówno zaniechanie leczenia, jak i nieprawidłowe leczenie może doprowadzić do bardzo poważnych konsekwencji zdrowotnych, niepełnosprawności, a nawet zgonu. Powikłania mogą dotyczyć wielu układów ludzkiego organizmu, w tym nerwowego, pokarmowego, sercowo-naczyniowego, wydalniczego i dokrewnego. Upośledzeniu może ulec nie tylko prawidłowa praca nerwów, ale także serca, tętnic, naczyń krwionośnych, gałek ocznych i nerek. W poważnych przypadkach może dojść nawet do amputacji kończyn. Zbyt wysoki poziom cukru, znajdujący się poza kontrolą lekarską, grozi śpiączką, która może zakończyć się śmiercią.
Systematyczne badanie stężenia glukozy we krwi pozwala uniknąć lub znacznie zminimalizować objawy cukrzycy. A to z kolei poprawia jakość życia i sprawia, że z chorobą łatwiej jest żyć. Bez względu na typ cukrzycy przydatne jest prowadzenie regularnych obserwacji i zapisywanie pomiarów cukru we krwi w notesie lub w aplikacji na smartfonie.
