Kwasica to niebezpieczny stan dla twojego zdrowia. Twoja równowaga kwasowo-zasadowa zostaje wówczas zachwiana, co może powodować zagrożenie życia. Istnieje kilka typów tego schorzenia. W tym artykule usłyszysz o najczęściej występującej – kwasicy ketonowej. Dowiesz się m.in. dlaczego występuje, jak ją leczyć oraz będziesz świadomy jej specyficznych cech.
Czym jest kwasica ketonowa?
Kwasica to stan, w którym organizm ma zaburzoną równowagę kwasowo-zasadową. Podstawowe badanie, które wykonuje się podczas podejrzenia tego zaburzenia, to gazometria włośniczkowa lub tętnicza. Zaobserwować można wtedy obniżone pH, poniżej 7,35. Właściwe funkcjonowanie narządów (płuca, nerki, tzw. układy buforowe w krwi i kościach) odpowiedzialnych za utrzymanie odpowiedniej gospodarki kwasowej, przekłada się na zachowanie stałego poziomu jonów wodorowych w płynach ustrojowych. Wpływa to na prawidłową pracę organów i wszystkie procesy enzymatyczne w organizmie. Praca nerek i płuc zapewnia wydalenie kwasów i dwutlenku węgla.
Jeśli organizm nie radzi sobie z zakwaszającymi produktami przemiany materii, prowadzi to do wystąpienia kwasicy oddechowej lub nieoddechowej.
W każdym z typów choroby wykonuje się gazometrię. Wszelkie procesy odstające od normy, uwidocznią się w wyniku badania. By leczenie było skuteczne, lekarz musi odkryć przyczynę tego schorzenia, by wszystko wróciło do normy.
Rodzaje kwasic
Kwasica ma kilka odmian:
- oddechowa;
- nieoddechowa;
- mieszana.
Każde z nich mogą być ostre lub przewlekłe. Nieoddechowa dzieli się na:
- mleczanową;
- ketonową.
Kwasica oddechowa
Zostaje obniżone pH krwi poniżej 7,35 poprzez wystąpienie hiperkapiny.
Hiperkarpnia to zwiększenie ciśnienia parcjalnego dwutlenku węgla w organizmie, powstaje podczas przemian metabolicznych. Dochodzi wówczas do retencji dwutlenku węgla.
Przyczyną kwasicy i hiperkarpnii jest hipowentylacja. To znacznie przyśpieszona wentylacja organizmu. Kwasica oddechowa może być ostra lub przewlekła.
Kwasica nieoddechowa (metaboliczna)
Kwasica metaboliczna związana jest z występowaniem cukrzycy typu 1. i 2. Wyróżnia się jej dwa rodzaje: mleczanową i ketonową. Jej przyczyną nie jest dieta, a nieprawidłowe działanie organizmu.
Mleczanowa kwasica związana jest z beztlenowym metabolizmem glukozy. To powikłanie niewydolności narządów. Często zwiastuje cukrzyce typu 2., rzadziej 1. Może występować także w czasie zatrucia lekami lub alkoholem.
Ketonowa może wystąpić w przebiegu cukrzycy typu 1., może być pierwszą przyczyną zdiagnozowania tej choroby. W twoim ciele nadmiernie gromadzi się cukier we krwi, który nie może zostać spożytkowany.
Czym jest kwasica ketonowa?
Cukrzycowa kwasica ketonowa to skutek nieprawidłowej ilości insuliny we krwi. Brak insuliny lub jej niedobór sprawia, że komórki organizmu nie są w stanie wykorzystywać cukru jako źródła energii. W ten sposób pojawia się zbyt duże stężenie glukozy we krwi i jednocześnie brakuje jej w komórkach, więc dochodzi do zaburzeń metabolicznych. Organizm szuka innego źródła energii, np. pozyskuje ją z tłuszczu zawartego w tkankach. Skutkiem ubocznym rozkładu tłuszczów są ciała ketonowe gromadzące się w organizmie. Ich nadmiar zmienia pH krwi na bardziej kwasowe (spada poniżej 7,3). Długotrwały rozwój kwasicy ketonowej i utrzymujący się stan podwyższonego poziomu cukru we krwi powoduje zagrożenie dla twojego życia.
Przyczyny
Najczęściej ten typ kwasicy jest wynikiem ostrego powikłania cukrzycy. Rozwój kwasicy cukrzycowej może wystąpić w każdym typie tej choroby. Zwykle jednak przejawia się w przebiegu cukrzycy typu 1., czyli najczęściej zostaje rozpoznawana u dzieci i młodzieży. Często rozwija się na początku schorzenia. Jej pojawienie się jest zależne od ilości niedoboru insuliny we krwi, która zależy od wielu czynników.
Przyczyny kwasicy ketonowej:
- nieprawidłowe leczenie choroby;
- większe zapotrzebowanie na insulinę;
- pominięcie podania insuliny lub przerwanie kuracji;
- późne rozpoznanie cukrzycy;
- ciąża – zapotrzebowanie na insulinę zwiększa się w drugiej połowie ciąży u kobiet chorych na cukrzycę. Może być konieczne zwiększenie częstotliwości wstrzyknięć. Jej wystąpienie może być konsekwencją niedostosowania dawek insuliny do zapotrzebowania;
- zakażenia bakteryjne, grzybicze, wirusowe;
- zawał serca, udar mózgu;
- ostre zapalenie trzustki;
- nadużywanie alkoholu;
- zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja);
- wymioty i biegunka;
- stosowanie leków przeciwcukrzycowych z grupy gliflozyn.
Objawy
Charakterystyczne objawy kwasicy ketonowej, których nie należy ignorować, to:
- odwodnienie – nadmierne pragnienie, wielomocz, suchość w ustach;
- specyficzny oddech kwasiczy Kussmaula. Jego charakterystyczny zapach przypomina zapach acetonu z ust. Oddech początkowo jest przyśpieszony i głęboki, a następnie płytki;
- rumieniec kwasiczy – zaczerwienienie policzków. Związane jest z rozszerzeniem naczyń krwionośnych;
- ogólne osłabienie;
- nudności i wymioty i biegunka;
- ból w klatce piersiowej i ból brzucha.
Pierwsza pomoc
Jeśli osoba w twoim otoczeniu ma typowe oznaki choroby, niezwłocznie zadzwoń na pogotowie.
Jeśli poszkodowany jest przytomny, podaj mu wodę, by uzupełnić płyny w organizmie. Nie należy od razu wypijać całej szklanki, ponieważ może to skutkować wymiotami.
Badania
Kwasicę można podejrzewać w domu, gdy pojawiają się objawy charakterystyczne lub wykonując test paskowy z apteki. Pewne rozpoznanie następuje laboratoryjnie w szpitalu.
Wykonuje się m.in. gazometrię, która wykryje zaburzenia równowagi w organizmie. Jeśli masz kwasicę, badanie to wykaże pH mniejsze niż 7,3 lub stężenie wodorowęglanów w osoczu (HC03) mniejsze niż 15 mmol/l, a poziom glukozy we krwi będzie na poziomie większym niż 250 mg/dl.
Lekarz może zlecić badanie ogólne moczu, gdzie zostanie wykazane wzmożone wydalanie cukru i obecność ciał ketonowych w moczu.
W kwasicy alkoholowej lub głodowej należy również oznaczyć poziom potasu, sodu i elektrolitów. Może wystąpić także hipoglikemia.
Leczenie kwasicy ketonowej
Leczenie kwasicy ketonowej wymaga szpitalnych warunków. Nie podejmuj go na własną rękę, ponieważ to poważny stan zagrażający twojemu zdrowiu. W szpitalu otrzymasz profesjonalną opiekę i będziesz stale monitorowany przez specjalistyczny sprzęt – będzie to kontrola poziomu ketonów, glikemii, oddechu, ciśnienie tętniczego, czynności serca, bilansu płynów, stanu świadomości, temperatura ciała.
Zostaniesz odpowiednio nawodniony, dożylnie możesz przyjąć nawet 6–10 litrów płynów. Hiperglikemia wymaga zmniejszenia poziomu cukru w organizmie, więc niezbędne jest podłączenie ciągłego wlewu insuliny, co powoli unormować twój stan. Przez to potas ulega przemieszczeniu z krwi do wnętrza komórek, więc również i on zostanie podany dożylnie, by doprowadzić do pożądanej równowagi. Zaburzenia kwasowo-zasadowe zostaną skutecznie wyrównane.
Choroby współistniejące, takie jak infekcje czy zakażenia, muszą zostać w takim wypadku wyleczone.
Istotne jest, by lekarz, po ustabilizowaniu twojego stanu, odnalazł przyczynę powstania zaburzenia. Musi ci także przekazać niezbędne informacje o tym, jak zapobiec rozregulowaniu gospodarki węglowodanowej organizmu.
Powikłania
W przypadku kwasicy cukrzycowej w momencie zbyt późnego zgłoszenia się po specjalistyczną pomoc dochodzi do śpiączki ketonowej. Zaburza to równowagę elektrolityczną w organizmie. Gdy zbagatelizujesz problem, ciała ketonowe zaczną być toksyczne dla mózgu. Dochodzi wtedy do zaburzeń świadomości, w końcu następuje utrata przytomności, co z kolei może doprowadzić do śpiączki. To ogromne zagrożenie dla twojego życia.
Po zapadnięciu w śpiączkę musisz zostać jak najszybciej przetransportowany do szpitala, by podjęto odpowiednie leczenie.
W najgorszym przypadku może skończyć się nawet śmiercią. Umieralność w takiej sytuacji wynosi 5–10%
Zapobieganie
By ponownie nie doprowadzić do stanu zagrażającemu twojemu życiu, pamiętaj o ciągłym monitorowaniu glikemii. Skuteczne leczenie cukrzycy sprawi, że unikniesz kolejnej wizyty w szpitalu. Dbaj również o odpowiednie nawodnienie organizmu. Swoją apteczkę zaopatrz w specjalne testy, które umożliwiają pomiar acetonu w moczu. W razie wystąpienia poszczególnych objawów, niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem!
